Tài nguyên khoáng sản biển đảo đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, đặc biệt đối với các quốc gia có bờ biển dài như Việt Nam. Tuy nhiên, việc khai thác không bền vững có thể dẫn đến cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến hệ sinh thái biển. Do đó, xu hướng khai thác khoáng sản biển đảo theo hướng xanh, tuần hoàn và carbon thấp đang trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững.
Thực trạng khai thác khoáng sản biển đảo
Việt Nam có nguồn tài nguyên khoáng sản biển phong phú như dầu khí, cát biển, titan, khoáng vật nặng và khí hydrate (băng cháy). Việc khai thác các nguồn tài nguyên này đã đóng góp lớn vào nền kinh tế, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng và vật liệu xây dựng. Tuy nhiên, hoạt động khai thác truyền thống còn tồn tại nhiều vấn đề:
- Suy thoái hệ sinh thái biển: Việc khai thác quá mức gây ảnh hưởng đến các rạn san hô, bãi bồi và nguồn lợi thủy sản.
- Ô nhiễm môi trường: Chất thải từ hoạt động khai thác có thể làm ô nhiễm nguồn nước và không khí.
- Lãng phí tài nguyên: Chưa áp dụng triệt để công nghệ tái chế và tuần hoàn tài nguyên.
Xu hướng khai thác xanh, tuần hoàn và carbon thấp
Trước những thách thức trên, Việt Nam đang hướng tới khai thác khoáng sản biển theo hướng bền vững, áp dụng các tiêu chí xanh và giảm phát thải carbon:
1. Ứng dụng công nghệ khai thác xanh
- Sử dụng năng lượng tái tạo: Các giàn khoan dầu khí và cơ sở khai thác có thể sử dụng điện gió, điện mặt trời để giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.
- Khai thác ít tác động: Áp dụng các công nghệ khai thác thân thiện với môi trường như khai thác không tiếp xúc, sử dụng vi sinh vật để tách chiết khoáng sản.
- Giám sát môi trường bằng AI và IoT: Công nghệ cảm biến và trí tuệ nhân tạo giúp kiểm soát tác động môi trường trong thời gian thực.
2. Phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn
- Tái sử dụng và tái chế chất thải khai thác: Các khoáng sản phụ từ khai thác như cát, bùn có thể được xử lý và tái sử dụng trong xây dựng hoặc sản xuất vật liệu mới.
- Khai thác kết hợp với bảo tồn: Xây dựng các khu vực khai thác có quy hoạch đồng bộ với bảo tồn biển, đảm bảo sự cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ sinh thái.
3. Giảm phát thải carbon trong khai thác
- Sử dụng công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon (CCS): Giúp giảm lượng khí thải CO2 từ các hoạt động khai thác dầu khí.
- Chuyển đổi sang vật liệu carbon thấp: Thay thế một số khoáng sản khai thác bằng các vật liệu tái chế có tính bền vững cao hơn.
- Phát triển khai thác khoáng sản dưới đáy biển có kiểm soát: Hạn chế khai thác bừa bãi để giảm phát thải và duy trì sự cân bằng hệ sinh thái.
Thách thức và giải pháp
Dù có nhiều tiềm năng, khai thác tài nguyên khoáng sản biển theo hướng xanh vẫn đối mặt với một số thách thức:
- Chi phí đầu tư công nghệ cao: Các doanh nghiệp cần sự hỗ trợ về tài chính và chính sách để tiếp cận công nghệ hiện đại.
- Thiếu chính sách đồng bộ: Cần hoàn thiện khung pháp lý để thúc đẩy khai thác tuần hoàn và carbon thấp.
- Nhận thức và kỹ năng: Đào tạo nguồn nhân lực có chuyên môn về khai thác bền vững là yếu tố quan trọng.
Để giải quyết các vấn đề này, Việt Nam cần đẩy mạnh hợp tác quốc tế, thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng công nghệ tiên tiến, đồng thời ban hành các chính sách ưu đãi để khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào quá trình chuyển đổi xanh.
Việc khai thác tài nguyên khoáng sản biển đảo theo hướng xanh, tuần hoàn và carbon thấp không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn tạo nền tảng cho phát triển kinh tế bền vững. Đây là hướng đi tất yếu để Việt Nam giữ vững tài nguyên thiên nhiên cho thế hệ tương lai, đồng thời nâng cao vị thế trong xu hướng phát triển xanh toàn cầu.
